25 Dingen uit het dagelijks leven in de Middeleeuwen

Als je in de Middeleeuwen leefde, wat voor dingen zou je dan hebben? Hier is een overzicht van enkele van de alledaagse voorwerpen die een middeleeuwer gebruikt of gehad zou hebben.

Aambeelden – een van de instrumenten die meestal door smids gebruikt worden, aambeelden zijn zware blokken metaal. Bij het bewerken van ijzer of andere metaalsoorten legde de smid die stukken op een aambeeld en gebruikte een hamer om het stuk in vorm te slaan, waardoor voorwerpen als harnassen, wapens of werktuigen ontstonden.

Een smid gebruikt een aambeeld terwijl hij aan een helm werkt, uit dit 14de-eeuwse manuscript – Bibliothèque nationale de France MS Français 24364 fol. 61r

Bedden – Middeleeuwse bedden zouden niet zo zacht zijn als die we vandaag de dag gebruiken. Ze zouden een houten frame hebben, en dan een paar lagen matrassen – de onderste zou met stro gevuld zijn, de volgende met wol, en dan nog andere met iets beter materiaal zoals ganzenveren. Je kon ook met veren gevulde kussens en dekens van linnen of wol hebben.

Slapen in een bed uit dit 14de-eeuwse manuscript – Bibliothèque nationale de France MS Latin 6749A, fol. 18r.

Boeken – De meeste middeleeuwers zullen geen boeken gehad hebben. Tot degenen die dat wel hadden behoorden priesters en monniken, de adel, en andere welgestelden. In het Midden-Oosten en China (waar de boekdrukkunst werd uitgevonden) waren boeken algemener in gebruik. In het middeleeuwse Europa werden boeken meestal gemaakt van dierenhuiden die tot perkament verwerkt konden worden, dat dan met lederen boekbanden aan elkaar genaaid werd.

Boeken maken en lezen in dit 15de-eeuwse manuscript – Bibliothèque de l’Arsenal, Ms-5082 réserve, fol. 1r.

Broches – Vóór de dagen van de ritsen (en zelfs van de knopen, want die kwamen pas in de 13de eeuw in gebruik), gebruikte men broches om kleding aan elkaar vast te maken. Vaak waren broches van metaal en elegant vormgegeven en versierd, en leken ze erg op juwelen. Er zijn veel exemplaren van middeleeuwse broches opgegraven, o.a. die zijn gemaakt in Viking Scandinavië tot Renaissance Italië.

Deze zilveren broche werd gevonden in Engeland en werd waarschijnlijk in de 9de eeuw gemaakt. Foto met dank aan The Portable Antiquities Scheme / The Trustees of the British Museum

Gereedschap – veel van de beroepen in de Middeleeuwen hadden voor hun werk allerlei gereedschap nodig. Alledaagse voorwerpen als zagen, hamers en beitels zouden nodig zijn voor de bouw of om voorwerpen te maken.

Een dame met een spiegel en beeldhouwersgereedschap, uit een 15de-eeuws manuscript – British Library MS Royal 16 G V f. 80

Hoeden – zowel mannen als vrouwen droegen vaak hoofddeksels, en er waren vele variëteiten en stijlen. Wat je op je hoofd droeg was een goede indicatie van hoe rijk of belangrijk je was. Jeffrey Singman schrijft, ” gewone vrouwen uit de periode worden vaak afgebeeld met een eenvoudige omslagdoek, die waarschijnlijk alleen bestaat uit een lange rechthoek van stof, in zichzelf gestoken of op zijn plaats gehouden met een band die tweemaal rond het hoofd gewikkeld is.

Vier verschillende hoeden zoals afgebeeld in dit 15de-eeuwse manuscript – Bibliothèque de Genève, Ms. fr. 190/2, f. 143r

Kaarsen – als je binnenshuis of ’s nachts licht nodig had, gebruikte je waarschijnlijk een kaars. In de Middeleeuwen waren er twee soorten kaarsen: talg – dat gemaakt werd van schapenvet; en was – gemaakt van bijenwas. Waskaarsen waren duurder omdat ze schoner brandden.

Een priester die een kaars omhooghoudt in dit 14de-eeuwse manuscript – British Library MS Royal 6 E VII f. 75v

Kammen – Verzorging en schoonheid waren belangrijk voor de middeleeuwer, en een kam was daarvoor een onmisbaar werktuig. Ze werden meestal van hout of been gemaakt, maar we hebben ook veel voorbeelden van die van ivoor.

Deze kam werd van ivoor gemaakt in een werkplaats in Parijs in het begin van de 14de eeuw. Foto door Valerie McGlinchey / Wikimedia Commons

Messen – een voorwerp voor het dagelijks leven in de middeleeuwen was een klein mes, dat zowel als eetgerei en als dagelijks gereedschap gebruikt werd. Ze werden meestal aan iemands riem gedragen.

Een scribent die een mes vasthoudt in dit 15de-eeuwse manuscript – British Library MS Royal 19 C XI f. 27v

Muziekinstrumenten – er waren veel soorten muziekinstrumenten in de Middeleeuwen – enkele van de populairste zijn de luit (een snaarinstrument dat lijkt op een gitaar) en de hoorn, die gemaakt werd van een dierenhoorn. Fluiten, blokfluiten en pijporgels werden in deze periode ook gebruikt.

Muziekinstrumenten afgebeeld in dit 11de-eeuwse manuscript – Monte Cassino MS Casin 132

Nachtspiegels – als je naar het toilet moest, maar je slaapkamer niet uit wilde, gebruikte een middeleeuwer waarschijnlijk dit draagbare toilet, vaak gemaakt van metaal of keramiek.

Een po onder een stoel in dit 15de-eeuwse manuscript – Bibliothèque nationale de France MS Latin 11973, fol. 138v

Potten – Je hebt altijd opbergmiddelen nodig, om voedsel of andere goederen in te bewaren, en pottenbakken was in de hele middeleeuwse wereld een belangrijke nijverheid. Veel van de nog overgebleven kunst uit de Middeleeuwen is die op stukken aardewerk, waaronder potten, kruiken, en karaffen.

Een pottenbakker aan het werk in dit vroegmoderne manuscript – Stadtbibliothek Nürnberg, Amb. 317b.2°,

Sleutels – om een deur of kist op slot te doen, heb je een sleutel nodig. Van metaal gemaakt, zijn ze vaak veel groter dan de moderne sleutels.

Een laat-middeleeuwse sleutel, ongeveer 77 mm lang – Foto door The Portable Antiquities Scheme / The Trustees of the British Museum

Stoelen – Net als tegenwoordig zijn middeleeuwse stoelen er in alle vormen en maten. Sommige waren eenvoudige krukjes of bankjes, terwijl die als troon gebruikt werden veel sierlijker waren, vaak met een hoge rugleuning. Er bestond zelfs een klapstoel, een faldestuel genoemd.

Zittend in een stoel tijdens het schrijven, uit een 13de-eeuws manuscript – Cambridge University Library MS O.9.34 fol. 22r

Ploegen – een van de belangrijkste dingen om te doen op een middeleeuwse boerderij was het omwoelen van de akkergrond, zodat die met gewassen beplant kon worden. Om dit te doen had je een ploeg nodig – in principe een soort mes dat door de grond gesleept kon worden en die bij het voorbijgaan het in stukken sneed. . Meestal getrokken door lastdieren zoals ossen en trekpaarden, had je een zwaardere ploeg nodig hebben om hardere bodems te breken, zoals die in Noord-Europa.

Een groep ossen die een ploeg trekt in dit 11de-eeuwse manuscript – British Library Cotton MS Tiberius B.V. fol. 3r.

Schilden – een middeleeuwse soldaat droeg vaak een schild – in sommige gevallen was dit hun enige vorm van bescherming.  Tot de verschillende stijlen behoren het ronde houten schild dat vaak met Vikingen geassocieerd wordt, en een pavise, die groot genoeg was om een heel lichaam te bedekken en waarachter een boogschutter of kruisboogschutter kon hurken terwijl hij zijn aanvallen voorbereidde.

Deze pavise werd in Oostenrijk gemaakt in de tweede helft van de 15de eeuw – foto met dank aan The Metropolitan Museum of Art

Schoenen – deze waren er vaak in vele vormen en stijlen, en konden van stof, leer of zelfs hout gemaakt zijn (klompen). Tegen de latere Middeleeuwen was een bij mannen populaire schoenstijl die met heel lange spitse punten. Zeer waarschijnlijk waren ze pijnlijk om te dragen, want ze konden eeltknobbels veroorzaken.

Een paar schoenen uit de 12de eeuw – Foto door Pflege24 / Wikimedia Commons

Schoppen – Werken als boer in de Middeleeuwen betekende het gebruik van een paar verschillende werktuigen, waaronder de schop. Die wordt al sinds de oudheid gebruikt, en ze lijken erg op die je vandaag kunt kopen.

Een schop gebruiken als onderdeel van het boerenwerk in dit 15de-eeuwse manuscript – Bibliothèque nationale de France MS Latin 9333 fol 49

Spindels – bij het maken van kleding moest je wol, vlas of katoen nemen en er garen van maken. Spindels werden met de hand vastgehouden en door ze te draaien en te keren kon je de draden verzamelen. In de Middeleeuwen werd het proces verbeterd toen het spinnewiel werd uitgevonden, dat het proces veel gemakkelijker en sneller maakte.

Stijgbeugels – Een stijgbeugel is een lichte ring die de voet van een ruiter vasthoudt, bevestigd aan het zadel door een riem, vaak een stijgbeugelleer genoemd. Stijgbeugels zijn meestal gepaard en worden gebruikt om te helpen bij het monteren en als ondersteuning tijdens het gebruik van een rijdier (meestal een paard of een ander rijdier, zoals een muilezel). Ze verhogen het vermogen van de rijder om in het zadel te blijven en het rijdier te sturen aanzienlijk, en vergroten zo het nut van het dier voor mensen op gebieden zoals communicatie, transport en oorlogvoering.

Tafels – de meest voorkomende soort tafel in de Middeleeuwen was een schraag – ze kwamen in losse stukken die je moest opzetten met twee of drie schragen en dan een vlakke plank erop te leggen.

Een tafel afgebeeld in dit 15de-eeuwse manuscript – BAV Pal. lat. 1989 fol. 229r

Trencher – Als je in de Middeleeuwen iemand eten serveerde, deed je dat op ander voedsel. Een trencher was meestal een oude snee brood, rond van formaat, waarop je het andere voedsel legde. Als de maaltijd op was, kon de trencher in saus gedrenkt worden, en soms werd dit aan de armen uitgedeeld.

Twee mannen aan het eten in een 15de-eeuws manuscript. De ronde voorwerpen op de tafels kunnen trenchers zijn – British Library MS Harley 3448 f. 2v

Vuurplaatsen – voor warmte en koken had je vaak een permanent brandend vuur, een haard genoemd. Ze stonden meestal in het midden van de kamer, wat de beste manier was om alle warmte ervan te benutten. De rook hoorde door een gat in het dak naar boven te gaan, maar vaak hing er in een middeleeuwse kamer een rokerige geur. Een groter gebouw zoals een kasteel had haarden die in de muren waren ingebouwd.

Je warm houden bij een vuurtje in dit 14de-eeuwse manuscript – Bibliothèque nationale de France MS Latin 10484, fol. 2v

Wastobbes – Terwijl alleen rijke mensen hun eigen waskuip zouden hebben, waren er in veel steden openbare badhuizen te vinden die het grote publiek kon gebruiken. Een middeleeuwse wastobbe, gemaakt van hout en cirkelvormig, kon groot genoeg zijn voor twee of meer mensen om in te zitten, terwijl water naar hen gebracht werd. Klik hier voor meer informatie over baden in de Middeleeuwen.

Een scène met een openbaar bad uit een 15de-eeuws manuscript – Bibliothèque de l’Arsenal, Ms-5221 réserve, fol. 287r

Weegschalen – om het gewicht van iets goed te kunnen meten, gebruikten middeleeuwers een weegschaal. Een koopman moest bijvoorbeeld nauwkeurig het gewicht weten van een handelswaar dat hij kocht of verkocht, en middeleeuwse regeringen hadden vaak veel voorschriften voor het gebruik ervan.

Het gebruik van een weegschaal in dit 14de-eeuwse manuscript – UBH Cod. Pal. germ. 848 Codex Manesse fol. 305r

Zwaarden – een van de belangrijkste wapens van de Middeleeuwen, het zwaard is in wezen een lang stuk ijzer dat geslepen is aan een of twee zijden van het lemmet en vaak eindigt op een punt. Ze komen overal in de middeleeuwse wereld voor, in vele maten en stijlen.

Een zwaard uit Scandinavië, daterend uit de 10de eeuw – foto courtesy The Metropolitan Museum of Art

Bron: https://www.medievalists.net/2022/05/things-everyday-life-middle-ages/