Het Grote OdM Vertaalproject

Waarschijnlijk gaat het niet zo uitpakken als ik nu hoop maar niet geschoten is zeker mis, dus laat ik mijn megalomane idee maar met jullie delen. Zien we over twee maanden hoe het er voorstaat. Er zijn nog zo’n dertig oude avonturen die nog nooit in het Nederlands zijn vertaald, misschien wel door iemand voor privégebruik maar zover ik weet zijn er daarvan geen boeken in omloop. En is er nog genoeg te doen om meer avonturen in het Nederlandstaalgebied te krijgen.

Als ik zelf een avontuur zou vertalen dan zou ik daar zeker drie maanden mee bezig zijn, en om dan 10 of 30 boeken onderhanden te nemen dan ben ik de komende 3 tot 10 jaar bijna voltijds aan het vertalen. Geen goed vooruitzicht. Maar misschien kunnen we elkaar helpen, vele handen maken licht werk, toch? Laat ik eerst vertellen hoe mijn aanpak is om een avontuur om te zetten naar het Nederlands en daarna mijn visie hoe we dat proces samen kunnen doen.

Franks Aanpak

Het begint natuurlijk met het verkrijgen van de Duitse tekst, die moet dan in een goede digitale vorm gegoten worden. Dat betekent dat het een word-document wordt inclusief een ruwe opmaak, hoofdstuktitels en tussenkopjes, verder niks. Dat word-document wordt door twee verschillende vertaalcomputers omgezet naar een Nederlandse tekst, door DeepL en door Miscrosoft Word zelf. Een van de twee documenten neem ik als uitgangspunt om het hele boek goed te vertalen. Dan begint het echte werk: regel voor regel de tekst lezen en aanpassen. Ben ik bij het eind dan heb ik voor het eerst het hele avontuur gelezen en kan ik opnieuw de tekst doornemen omdat zaken die in het begin onduidelijk waren nu op zijn plaats vallen en ik beter begrijp wat er bedoeld wordt. Na de tweede lezing zou alle tekst goed vertaald moeten zijn en kan het opmaken beginnen. Dat doe ik in Adobe InDesign en als dat afgerond is kan het boek als pdf online verschijnen.

Dat vertalen heeft iets meer voeten in de aarde dan ik hierboven schrijf. Zo is de tekst die door machines is vertaald alles behalve een Nederlandse tekst. Bijna alle vertaalcomputers vertalen de tekst via het Engels, de Duitse tekst wordt eerst naar het Engels omgezet en dan vanuit die omgezette tekst naar het Nederlands vertaald. Dat ze zo werken kun je zien omdat er in de vertaalde tekst vaak Engelse woorden blijven staan en soms zie je het omdat de zin wel erg vreemd geworden is. Zou kan de machine van het Duitse woord Gruppe dat dus omzetten naar het Engelse Party, daar is niks mis mee, maar vervolgens wordt het dan in het Nederlands Feestje. En dan heb je een rare zin. Spreekwoorden en uitdrukkingen worden soms wel en soms niet herkend, er zijn genoeg woorden met meerdere betekenissen zowel in het Duist als in het Nederlands. Kortom een machinevertaalde tekst is nog lang niet klaar, want al die fantasiewoorden daar kan ie niet veel mee en de computer weet ook niet dat Aventurien bij ons Avonturië heet. Het is handig om nog een tweede automatisch vertaalde tekst te hebben want soms heeft die een zin net beter vertaald.

Ook ik zelf weet niet alles, heel veel termen uit »Das Schwarze Auge« zijn mij onbekend en vragen dus om eerst opgezocht te worden maar dat kan pas nadat ik ontdekt heb dat het Duitse woord geen normaal Duist woord is. Je snapt het al, dit kost veel tijd. Maar gelukkig is er veel hulp.

Hulpmiddelen

• Voor alle termen die in DSA voorkomen zoek ik op de.wiki-aventurica.de
• Heeft een Duits woord meerdere betekenissen, dat zoek ik op bij www.duden.de
• Rare zinnen, te bloemrijk taalgebruik of andere problemen, dan stel ik mijn vraag op www.dsaforum.de
• Tot slot heb ik nog een Duitse vriendin die mij helpt met het vinden van een goede vertaling voor lastige woorden en zinnen

Samenwerken

Wat ik wil doen is om zo’n ruw vertaalde tekst online te zetten en aan iedereen die dat wil toegang te geven tot dat document. Je kunt dan een of meer taken op je nemen. Lees zeker verder ook al denk je dat je niet goed bent in (ver)talen, want er zijn echt verschillende zaken te doen.

Op- en aanmerkingen

Je leest de tekst en elke keer dat je iets tegenkomt wat je onduidelijk vindt laat je dat weten. In MS Word kun je Opmerkingen toevoegen. Je schrijft dan wat je van een zin of woord vindt, is het onduidelijk en probeer ook aan te geven wat er mis is. Natuurlijk kun je ook een suggestie toevoegen aan je opmerking

Zoek & Vervang

Zoals ik al schreef weten computers niet dat Aventurien in het Nederlands Avonturië moet zijn. Ook met andere termen kan dat misgaan. Je komt zo’n verkeerd vertaalde term tegen en besluit om ze allemaal te vangen, euh te vervangen. Met een eenvoudige Zoek & Vervang actie zorg je dat de tekst weer een stapje beter in het Nederlands komt.

Kenner van de Regels

Er zijn honderden regels en ik ben de eerste om toe te geven dat ik ze bij lange na niet allemaal ken. Maar jij wel, je leest de tekst en ziet dat er ergens een Regel verkeerd wordt toegepast. Schrijf een opmerkingen of herschrijf de paragraaf zodat het avontuur voldoet aan de oude regels.

Kenner van het Duitse DSA

Jij ziet meteen dat Donf een typisch DSA woord is. Dat bespaart de andere extra zoekwerk. Maak een Opmerking bij Donf en de andere weten dan ook dat het niet vertaald hoeft te worden maar dat het de naam van een plantje is.

Redacteur

Taal is zeg maar echt je ding, lees de tekst en pas aan wat jij denkt dat beter moet, van taal- en spelfouten tot het voorstellen van een beter woord, is iets afschrikwekkends of toch meer beangstigend of is het vervaarlijk wat hier beter zou passen.

Native speaker

Duits is je moedertaal, dan kun je ook helpen. Want de auteurs van deze boeken stoppen kilo’s subtiele verwijzingen in hun werk. En misschien weet jij wel wat er met een zin eigenlijk bedoelt wordt. Als het kan vertalen we het naar het Nederlands, maar vaak zal dat gewoon weg niet lukken.