Nederlands-Nederlandse woorden
Vorige week probeerde ik te laten zien dat het helemaal niet vreemd is dat een grotendeels Vlaamse redactie woorden gebruikt die minder bekend zijn in het noordelijke deel van het taalgebied. We bestaan nu eenmaal uit verschillende landen en gebieden, zowel op het oostelijk halfrond als het westelijk halfrond. Er zijn vanzelfsprekend verschillen te ontdekken tussen de verschillende sprekers en spreeksters.
Een opmerkelijk, of moet ik zeggen een aardig lijstje vond ik op wikipedia over de grammatica.
| Soort | Belgisch-Nederlands | Algemeen Nederlands |
|---|---|---|
| Werkwoordelijke eindgroep | de man die zal veroordeeld worden | de man die veroordeeld zal worden of de man die zal worden veroordeeld. Hulpwerkwoorden altijd bij elkaar. |
| Uitersten | de tweede grootste fabrikant, de derde laatste | de op een na grootste fabrikant, de op twee na laatste |
| Onbepaald voornaamwoord + bijvoeglijk naamwoord | iets mooi | iets moois. Steeds -s na iets, niets, velerlei, allerlei, wat, veel, weinig, meer, minder, genoeg, voldoende en wat. |
| Werkwoorden met voorzetsel | dat ze er niet kunnen op klimmen | dat ze er niet op kunnen klimmen. Voorzetsel steeds voor de werkwoordelijke eindgroep. |
| Hulpwerkwoorden bij constructies met modale werkwoorden | hij is niet kunnen komen | hij heeft niet kunnen komen. Hulpwerkwoord richt zich naar het modale werkwoord. |
Hier is niks tegen te doen, want wat je ook opschrijft er zal altijd iemand vinden dat de zin fout is of op zijn minst beter kan.
Voor mij is het als Nederlander meestal onbekend of een woord Nederlands-Nederlands is op wat bekende gevallen na. Zoeken op internet geeft me wat woorden die worden afgeraden als je lezers Vlaams zijn, of het allemaal juist is weet ik niet maar hier komt een bloemlezing.
| Nederlands-Nederlands | Verstandiger is |
|---|---|
| aardig | vriendelijk |
| bajes | gevangenis |
| centimeter (meetintrument) | meetlint |
| enerverend | opwindend |
| jatten | stelen |
| lopen | wandelen |
| middag | namiddag |
| precies | exact |
| zaniken | zeuren |
| zonder erg | per ongeluk |
| bangelijk | schrikachtig, snel angstig |
| hij deed dat direct | hij deed dat meteen |
| schoon | mooi |
| bank (meubelstuk) | sofa? |
| vies | smerig |
| leuk | beter niet gebruiken |
| hemd en blouse | beter niet gebruiken |
| poepen/stoeien/vogelen | beter niet gebruiken |
| Met een sisser aflopen | beter niet gebruiken |
| Het mes snijdt aan twee kanten | beter niet gebruiken |
Er zijn er nog veel meer, en daarom is het ook goed dat de redactie uit verschillende nationaliteiten bestaat, die kunnen elkaar waarschuwen voor lastige woorden.
Beste Vlamingen, welke Nederlands-Nederlandse woorden vinden jullie raar/vreemd/onduidelijk/slecht of ronduit niet kunnen?
Toch een paar opmerkingen aangaande woorden die wij in het “Vlaams-Nederlands” bij mijn weten niet of heel zelden gebruiken.
1. Bajes gebruiken wij niet.
2. Enerverend gebruik ik wanneer ik het heb over iets dat “oersaai” is (het omgekeerde van opwindend dus), iets dat op de zenuwen werkt. Enerverend wordt de laatste jaren helemaal verkeerd gebruikt.
3. Bangelijk is i.m.o. een “nieuw” woord dat ik nooit gebruik. En het heeft niks met “angst” te maken. Sommigen gebruiken “bangelijk” wanneer ze het hebben over iets dat ze “fantastisch/geweldig” vinden.
4. Centimeter gebruiken wij niet wanneer we het over een “meetlint” hebben.
5. Jatten wordt hier evenmin veel gebruikt.
6. Middag en namiddag is niet hetzelfde. Je hebt voormiddag, middag en dan namiddag.
7. Bank en sofa zijn niet hetzelfde. Een bank is een zitmeubel volledig uit hout. Een sofa is uit zachte stof, leder, …
Je onderschrijft wat het lijstje duidelijk wil maken. In de linkerkolom onder “Nederland-Nederlands” staan woorden die een Nederlander zou kunnen gebruiken, in de rechterkolom staat wat een Nederlander beter kan gebruiken om geen misverstanden te krijgen met Belgen.
Jij noemt precies wat er dus mis kan gaan met woorden als middag en bank. Deze woorden hebben voor mij een andere betekenis dan ze dat voor jou hebben. Daarnaast zijn er nog de meer of minder onbekende woorden in België zoals bajes en jatten. En de twee uitdrukkingen hebben in een verschillende betekenis in beide landen.
Het is heel lastig om te weten of een woord in het hele taalgebied bekend is en of de betekenis gelijk is. Daarom is het zo belangrijk om een multinationale redactie te hebben, alleen samen maken we teksten geschikt voor iedereen.
Ook ik ben me nu nog bewuster dat mijn teksten Nederland-Nederlands kunnen zijn, want dat is hoe ik schrijf, hoe goed ik ook mijn best zal doen om op te passen met lopen, bank en lekker.
Er zijn, zeker in Nederland natuurlijk heel veel dialecten (voor Vlaanderen weet ik dat niet, maar mag aannemen dat dit ook zo is).
Houdoe word alleen beneden de rivieren gebruikt. Brabants dialect
Als het het Rotterdamse spraakgebrek, euh dialect neemt krijg je een totaal ander beeld (het standaard gevloek als tering hė weggelaten) knippen en plakken rotterdammers veel aan elkaar, tisso (het is zo) kannie (het kan niet) en meer van dat soort zaken.
Dan heb je Bargoens, het “onderwereld taaltje” (ook wel taal van kampers) petoet, bajes, geeltje, joet, meijer, poen ect wat al een eigen taal op zich is…..
Je kan er een Dikke Vandale vil mee naken
We zouden zowel die flamingismen als hollandismen natuurlijk ook gewoon als verrijking en uitbreiding van onze woordenschat kunnen zien…
Dus in plaats van vermijden kunnen we bij mooie, karaktervolle woorden ook zorgen dat via de context (of desnoods uitleg) de interpretatie duidelijk is.
Net zoals je nieuwe Engelse, Duitse, enz… woorden leert kennen door in die talen te lezen.
Ik vrees dat we elkaar niet begrijpen, of beter gezegd; ik denk dat ik mijn punt niet duidelijk heb gemaakt.
Het gaat niet om nieuwe woorden leren of mooie en karaktervolle woorden, het gaat ook niet om dialecten.
Het gaat om woorden die aan weerszijden van de landsgrens anders begrepen worden. Een Vlaams of Nederland-Nederlands woord in een tekst hoeft geen probleem te zijn.
Wat wel een probleem is als een woord verwarring veroorzaakt. Neem het woord bank. Zoals Günter al opmerkt is dat voor hem altijd een volledig houten zitmeubel, maar 18 miljoen Nederlanders zijn het niet met hem eens, die zitten, liggen, hangen heerlijk in hun zachte bank Netflix te kijken. Naar een enerverende serie, serieus, dat doen Nederlanders geld betalen om een enerverend serie te zien. Geen een Belg zou daar geld aan uitgeven.
Het gaat om dit soort woorden die je beter niet in je tekst kunt hebben omdat ze verwarring veroorzaken.
In Nederland worden vele Jiddische woorden gebruikt die voor de meeste Belgen onbekend zijn, je kunt zo’n woord gebruiken als het wordt uitgesproken door een personage, maar verder moet je – vind ik – die zoveel mogelijk vermijden, bolleboos, gabber, hoteldebotel, mesjogge, gein, jatten, sjacheraar, geteisem, penoze of kapsones. Hier een lijst met nog 40 meer woorden.
Ik zou het woord ‘jatten’ gewoon gebruiken, maar nu weet ik dat het zowel Jiddisch is als minder bekend bij de Zuiderlingen.
Het probleem is dat de meeste schrijvers (ikzelf incluis) niet weten of een woord aan de andere kant van de grens onbekend is of – erger- een andere betekenis heeft. Daarom is het goed dat de redactie van LTPubs multinationaal is, zo kunnen de redacteurs elkaar waarschuwen voor valse vrienden.
Tot slot nog een valse vriend: effectief.